Recherche – Detailansicht

Ausgabe:

1970

Spalte:

569-571

Kategorie:

Allgemeines

Titel/Untertitel:

Geschichte der griechischen Sprache 1970

Rezensent:

Schley, Lothar

Ansicht Scan:

Seite 1, Seite 2

Download Scan:

PDF

569

Theologische Literaturzeitung 95. Jahrgang 1970 Nr. 8

570

4 ... lex velus non iustificans, sed praeparans servos ad iustifi-
cationem; lex nova Iam iustificans, Servitut cm tollens et liberus filiosque
facicns. Non igitur lex loco promissorum data est, sed solum ut praeparans
, ut potiones et dietae, quibus perfecta sanitate nun amplius opus
est; lex vetus data est ut infantium in rudibus literarum elementis
paedagogus, qua, ubi virilis perfectaque aetas advendit, non amplius
est opus. Quod et bealissimus hoc pacto nobis aperit Paulus (folgt
Zitat V. 21—26). Paedagogus est, qui pueros praeinstruit, qui eos ad
Hteras ducit; qui ubi sufficiunt excellentem audire magistrum, non eis
amplius opus est paedagogo. Quando autem Christus venit, summus
magister venit; Quare qui ad eum venerunt, non amplius opus habue-
runt paedagogo. Lex autem paedagogus, quae praeinstruebat et duce-
hat ad Christum. Non igitur amplius fuit lege opus, sed fide, quae lege
superior est, ut sapientia grammatica superior. Et ut qui venit ad
sapientem diligentcr auscultans, sapientiam induit et efficitur sapienti
similis et... nihil aliud est, nihil aliud evadit a sapiente quam sapiens,
bunc in moduni qui ad Christum veniunt, Christum induunt. . . et nihil
aliud sunt quam a Christo Christus. Fo. 123.

1 Herum, ut dixi, cave, ne sie contextum legas: Lex paedagogus
nOtter fuit in Christo, quasi in Christo iam viventibus lex paedagogus
noster sit, ut nostra translatio habet et sapere videtur. Hoc enim
apostoli sensum penitus subvertit... Lex enim, ut dixi, ad graliam
praeparat, dum peccatum revelat. Et äuget, liumilians superbos ad
auxilium Christi desiderandum. WA 2,529.

" Quid igitur lex ? Quia negavit per legem iustitiam haberi, . . .iustis-
sime sibi obici posse videt, ad quid tum lex valet, cum omnis lex propter
iustitiam et bonos mores poni videatur. Et satis vides, quod de omni
lege loquatur, etiam decalogi, per omnia, ut ad Romanos 4 et 5.
WA 2,522.

7 Verum quod d. Hieronymus negative intelligit, ut per legem
iransgressiones cohiberentur, huic resistit, primum, quod tum potius
propter iustificationem posita dici debuit, lex enim propter Observationen
! ponitur: secundo, quod iste sit tropus apostolo familiaris: Lex
est virtus peccati, occasio peccati, lex mortis, lex irac... Tertio nec
sequentia consonant: 'Donec veniret lernen*. Absurdum est enim
transgressionem cohiberi, donec Christus veniat, quasi tum sit non
cohibenda... Quarto nec cum illo convenit: 'Ergo lex adversus pro-
missa Dei V Hoc non inferretur, si apostolus vcllet intellegi legem pro
cohibenda transgressione positam, quia tum non esset adversus pro-
missa, sed pro promissis. Nunc vero, quia peccatum äuget iramque
provocat, apparet non provocare Drum ad solvenda promissn, sed
potius irritare et impedire.. . WA 2,522f.

* Illud 'Priusquam veniret fldes' non tantum de fide, quae post
Christum revelata est, sed de omni Udc omnium iustorum intelligitur.
Nam et patribus olim eadem fides venit, quia et lex eis primo revelata
coegit eos gratiam quaerere. WA 2,528.

* Omnibus (inquit), qui sub lege sunt, anlequam fide iustificentur,
lex ipsa velut quidem carcer est. . ., quia vi et terrore legis arcentur a
Übertäte peccandi... Mallent enim legem non esse, ut impune üceret
coneupiscentias explcre. At hoc malle est legem odisse, legem odisse est
veritatem, iustitiam, sanetitatem odisse. Hoc iam non solum est peccatum
, verum et amor peccati, non solum non esse iustum, sed odisse
etiam iustitiam, quod est vere peccatum per legem augeri. WA 2,527.

'* .. .habet lex suum proprium officium et usuin, sed non eum, quem
et adversarii tribuunt, quod scilicet iustificet. . . Cum Paulo dieimus
'legem MM bonam, si quis ea legitime utatur', id est, si quis utatur lege
ut lege. WA 40,1, 476. 24-2».

11 Hoc proprium legis officium est, deinde sequitur usus huius of-
ficii, ut pecealor seiat legem non ideo rcvelarc peccata. . ., ut desperet,

sed Legem constitutum esse a Deo, ut sua accusalione ei contritione
urgent eum ad Christum Salvatorem et Consolatorem. . . a.a.O. 534,
22-25.

11 ... lex ... habet multiplicem usum. Usus civilis est utcumque
bona (wohl: bonus), melior Theoiogicus. Duo abusus: hypoeritae
tribuunt plus et desperantes non tribuunt verum usum, qui est ut
humiliet ad salutem, non pernitiem, ... a.a.O. 534, 3—6.

" Pergit declarare legis utilitatem et necessitatem. a.a.O. 517,15.

14 Lex non abrogatur per nos, sed utilissima servatur, si. . . a.a.O.
489,10 f.

15 .. . quando Christus venit: legem abrogavit et libertatem ac vitam
aeternam in lucem produxit, a.a.O. 524,13f. zu V. 23.

lf Non quod abroget vetcrem legem et novam ferat___, Sed finis est

Legis.. . Omnis, qui credit in Christum, est iustus, Lex eum non potest
accusare etc. a.a.O. 533f. zu V. 24.

17 Christus enim.. . Legem cum omnibus effectibus suis abrogavit...
a.a.O. 535,19f.

11 totam legem abrogavit a.a.O. 537,11.

Quare legi vivere est legem non implcre. Legi mori est legem
implere. WA 2,499.

Hoc Paulus dicit pro tempore plcnitudinis, quo Christus venit.
Tu vero aecomoda non solum ad tempus illud, sed etiam ad affectum.
Quia, quod gestum est historice et temporaliter, quando Christus venit:
legem abrogavit et libertatem ac vitam aeternam in lucem produxit.
Hoc privatim quolidie fit Spiritualiter in quolibet Christiano, in quo
subinde invenitur per vices tempus legis et gratiae. WA 40,1. 523f.

ai S. Thomac Aquinatis... in omnes S. Pauli apostoli epistolas
commentaria, Vol. I. Augustae Taurinorum Ed. Petri Marietti 1902 S.
561 f. . . lex vetus data est propter quattuor, ... sc. propter malitiam,
infirmitatem, coneupiscentiam et ignorantiam. Est ergo lex primo data
ad reprimendam malitiam... 'Propter transgressiones.. .' id est ad
transgressioncs cohibendas. . . Homines enim bene dispositi ex seipsis
moventur ad bene agendum, et sufficiunt eis paterna monita, unde non
indigent lege. . . Sed homines male dispositi indigent retrahi a peccatis
per poenas... Secundo lex data est ad infirmitatem manifestandam.
Homines enim de duobus praesumebant. Primo quidem de scientia,
secundo de potentia. Et ideo Deus reliquit homines absque doctrina
legis, tempore legis naturac. In quo dum in errores inciderunt, convicta
est eorum superbia de defectu scientiae. Sed adhuc restabat praesump-
tio de potentia... Et ideo data est lex, quae cognitionem peccati
faceret. .. ut sie homo sub lege constitutus. .. infirmitatem suam
recognosceret. . . et sie avidius quaereret gratiam... Tertio data est
lex ad domandam coneupiscentiam populi laseivientis, ut diversis
caeremoniis fatigati neque ad idololatriam neque ad laseivias declina-
rent. Unde dicit Petrus: 'Hoc est onus, quod neque nos etc.'. Quarto
ad instruendam ignorantiam data est lex in liguram futurae gratiae. . .

" a.a.O. et haec etiam causa potest ex his verbis aeeipi, u t dicatur,
quod lex posita est propter transgressioncs adimplendas.

*• a.a.O. S. 563: . . .licet lex sit posita propter transgressioncs, non
tarnen contrariatur proinissioni Dei, quia transgressioncs ipsas removere
non potest.

■ * a. a. O.: Si scriptura, id est lex scripta, deltnuit omnia sub peccato,
quas utilitates habebant Judaei ex lege, antequam veniret fldes ex
gratia ? Respondet et dicit: 'Nos Judaei ... custodiebamur sub lege*,
inquantum facichat nos vitare idololatriam et multa alia mala.

" a.a.O. S. 564: ...lex fuit noster paedagogus, id est, dirigens et
conservans in Christo, id est in vta Christi.

ALLGEMEINES

II od mann, U., Prof. Dr., Debrunner, A., Prof. I). Dr., u.
Anton Scherer, Prof. Dr.: Geschichte der griechischen
Sprache. I: Iiis zum Ausgang der klassischen Zeit. Von 0.
Tloffmann u. A. Debrunner. 4. Aufl., boarb. v. A. Scherer.
II: Grundfragen und Grundzüge des nachklassischen Griechisch
. Von A. Debrunner. 2. Aufl., boarb. v. A. Schcrer.
Berlin: de Gruyter 1969. 147 S. u. 134 S. kl. 8° = Sammlung
Göschen, Hl/lila u. 114/114a. DM je 5,80.

Als A. Debrunner 1953 Band I der „Geschichte der griechischen
Sprache" von Otto Iloffmann in 3. Auflage herausgab
und Band II im Jahre 1954 in eigener Arbeit erstmals hinzufügte
, erfuhr er eine sehr gute Beurteilung durch Peter Katz,
Cambridge (ThLZ 81, 195G Sp. 607-608). Anton Scherer, der
Herausgeber der 4. bzw. 2. Auflage, verdient mit seiner Bearbeitung
eine nicht minder freudige Zustimmung. Sch. hat es
sich viel Mühe kosten lassen, die beiden in Fachkreisen und
darüber hinaus bekannten und geschätzten Bände zu aktualisieren
. Die einschlägige Literatur bis zum Jahre 1968 ist angeführt
. Aus Bd. I sind die vor 1900 liegenden Titel herausgenommen
, doch bleibt P. Kretschmers ,,Einleitung in die
Geschichte der griechischen Sprache" (1896) als ein „epochemachendes
Werk" nicht unerwähnt. Sch. nennt auch einige

Titel, die auf Grund ihres Erscheinungsjahres schon in der
3./1. Aull, hätten vermerkt werden können, dort aber fehlten.

Die Hand des Bearbeiters wird schon in der Textgestaltung
sichtbar. Die griechischen Eigennamen sind jetzt in der originalen
Lautung wiedergegeben (Archilochos statt -us, Hieron
statt -o, Hcraklcia statt -ea, Ionicn statt Jonien). Gewisse
schwerfällige Satzkonstruktionen wurden geglättet. Leider
sind die in Bd. I3 durchgängig begegnenden deutschen Kasusendungen
vom Typ „der lebendigem und reichern äolischen
Bhythmen" (§ 141) nur gelegentlich dem gegenwärtigen
Sprachgebrauch angeglichen worden (z.B. „älteren" 1*§ 163).
Weiterhin fällt auf, daß Sch. von der häufig recht blumigen
Erzählform der 3. Aull, entschieden abgerückt ist. So tummelt
jetzt nicht mehr der Volksstamm der Makedonen unternehmungslustig
und waffenfroh seine Rosse an den Abhängen
des Pindus (I3 § 67). Statt dessen hält es Seh. für angemessen,
den Leser mit einer lautlichen Eigentümlichkeit der makedonischen
Sprache vertraut zu machen (P1 § 9). Sachlichkeit hat
den bildhaften Ausdruck der .1. Aufl. verdrängt.

Grundsätzlich ist Sch. bemüht, das Dispositionsschema der
3./1. Aull, beizubehalten. Allerdings machte sich im ersten
Drittel des Bandes I inhaltlich und dispositionell eine tiefgreifende
Umgestaltung notwendig. Die neue Anordnung lautet
: I. Grundlagen § 1—25 (1. Die indogermanische Herkunft
des Griechischen, 2. Die indogermanischen Nacbbarsprachen,
3. Vorgriechische Sprachen); II. Mykenisch § 26—30; III. Die
Dialekte § 31-68.